Ό,τι ακολουθεί δεν μπορεί να ενταχθεί σε αυτό που ονομάζεται «Επιστημονική πρόβλεψη». Πρόκειται περισσότερο για εικασίες που προέρχονται από σημαντικούς επιστήμονες όπως ο Νικολάι Καρντάσεφ, ο Φρήμαν Ντάισον, ο Φρανκ Ντρέηκ και ο Μικίο Κάκου. Μπορεί να αναγνωσθεί και ως προσπάθεια του Ανθρώπου να προδιαγράψει ένα πολύ μακρινό μέλλον. Εκείνο που σίγουρα επιτυγχάνει είναι να «σχηματοποιήσει», να δώσει μία δομή δηλαδή, στο κοντινό ή στο πιο μακρινό μέλλον του Ανθρώπου στο Συμπαντικό περιβάλλον του. Ακόμα και αν το δούμε ως παραμύθι, όμως, δεν πειράζει. Ας πούμε ότι είναι ένα παραμύθι για μακρά και μεγάλα παιδιά…
Η κλίμακα Καρντάσεφ κατατάσσει έναν (Συμπαντικό) Πολιτισμό σύμφωνα με την ποσότητα της ενέργειας που είναι σε θέση να εκμεταλλεύεται και να καταναλώνει. Η ποσότητα αντιστοιχεί ταυτόχρονα στο βαθμό εξάπλωσης του πολιτισμού αυτού στο Σύμπαν. Προτάθηκε το 1964 από τον Ρώσο αστρονόμο Νικολάι Καρντάσεφ (Nikolai Kardashev).
Η βασική βαθμονόμηση γίνεται με βάση τρεις ενεργειακές θέσεις στην κλίμακα που αντιστοιχούν στην ικανότητα πλήρους διαχείρισης των ενεργειακών πόρων:
Εξωγήινος Πολιτισμός Τύπου 1 (ή τύπου Α)
Εδώ ανήκουν όσοι εξωγήινοι πολιτισμοί έχουν καταφέρει να ελέγξουν μορφές ενέργειας σε πλανητικό επίπεδο. Ελέγχουν τους σεισμούς, τον καιρό, τα ηφαίστεια, έχουν πόλεις πάνω στον ωκεανό. Οτιδήποτε υπάρχει πάνω σε έναν πλανήτη, το ελέγχουν.
Ο πολιτισμός Τύπου 1 έχει καταφέρει να δαμάσει και καταναλώνει την ενέργεια που του προσφέρει ο ίδιος ο πλανήτης του, τον οποίο και ελέγχει πλήρως. Η θερμοκρασία και το κλίμα του πλανήτη ελέγχονται ή και αλλάζουν κατά βούληση, ενώ τα έντονα καιρικά φαινόμενα (τυφώνες και ισχυρές καταιγίδες) ελέγχονται απόλυτα και προσφέρουν την ενέργειά τους στον πολιτισμό αυτό. Πιθανώς και τα ηφαίστεια ή ακόμα και οι σεισμοί μπορούν να αλλάξουν κατά βούληση από έναν τέτοιο πολιτισμό. Επίσης, εμφανίζεται οίκηση σε απίθανα ως πρότινος μέρη, όπως στους ωκεανούς (με πλωτές πόλεις).
Εξωγήινος Πολιτισμός Τύπου 2 (ή τύπου Β)
Ανήκουν οι Πολιτισμοί που διαχειρίζονται ενέργειες σε αστρικό επίπεδο και παίρνουν ενέργεια άμεσα από το μητρικό αστέρι τους. Χρησιμοποιούν ηλιακή ενέργεια, δηλαδή απευθείας από τον ήλιο, για να ενεργοποιήσουν τις τεράστιες μηχανές τους. Όταν φτάσουν στο σημείο να εξαντλήσουν τη δύναμη από ένα αστέρι, πηγαίνουν στο επόμενο. Εξαντλούν δηλαδή σταδιακά τη δύναμη εκατομμυρίων αστέρων του γαλαξία.
Ο πολιτισμός Τύπου 2 ελέγχει την ενέργεια του άστρου του και έχει ήδη αποικίσει το αστρικό του σύστημα. Στην περίπτωση του ανθρώπου της Γης θα έλεγχε τον Ήλιο, αντλώντας την ενέργεια του από εκεί, έχοντας πια εξαντλήσει τα αποθέματα ενέργειας του πλανήτη που κατοικεί και των πλανητών του ηλιακού συστήματος που έχει επίσης αποικίσει. Ένας πιθανός τρόπος πλήρους συλλογής της ενέργειας από ένα άστρο, θεωρείται πως είναι η Σφαίρα Ντάισον.
Η σφαίρα Ντάισον είναι υποθετική μεγακατασκευή η οποία περικλείει έναν αστέρα και συσσωρεύει την ενέργεια που εκπέμπει ο αστέρας. Η έννοια της κατασκευής αυτής αναπτύχθηκε αρχικά από τον συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Όλαφ Στάπλεντον στο μυθιστόρημα του με τίτλο Star Maker (1937), ενώ αργότερα η ιδέα προωθήθηκε και έγινε ευρύτερα γνωστή από τον φυσικομαθηματικό Φρήμαν Ντάισον σε μελέτη που εκπόνησε το 1960 με τίτλο Search for Artificial Stellar Sources of Infrared Radiation (αναζήτηση για τεχνητές αστρικές πηγές υπέρυθρης ακτινοβολίας). Ο Ντάισον εκτίμησε πως η ύπαρξη τέτοιων κατασκευών θα ήταν η λογική συνέπεια των αυξανόμενων αναγκών ενός τεχνολογικού πολιτισμού για ενέργεια και για την αναγκαιότητα διασφάλισης της προς την μακροχρόνια επιβίωση του. Πρότεινε επίσης πως η αναζήτηση για τέτοιου είδους κατασκευές θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανακάλυψη εξελιγμένων και νοήμονων εξωγήινων μορφών ζωής. Θα μπορούσαν να υπάρχουν διάφοροι τύποι σφαιρών και η ικανότητα απορρόφησης ενέργειας τους θα αντιστοιχούσε στις βαθμίδες τεχνολογικής ανάπτυξης της κλίμακας Καρντάσεφ.
Ο πολιτισμός στο επίπεδο 2 θεωρείται ήδη αθάνατος και κανένα γνωστό σημερινό όπλο μαζικής καταστροφής ή φυσική διεργασία δε μπορεί να τον αφανίσει, καθώς είτε μπορεί να σταματήσει τις πυρηνικές αντιδράσεις και να αποτρέψει την έκρηξη του άστρου του ως Υπερκαινοφανούς (Supernova), είτε να μετακινήσει τον ίδιο του τον πλανήτη ώστε να διαφύγει της έκρηξης, είτε απλώς να μετοικήσει σε άλλο ηλιακό σύστημα. Σημειωτέον ότι η ενέργεια που καταναλώνει είναι 10 δισεκατομμύρια φορές περισσότερη από την παραγόμενη ενέργεια ενός πολιτισμού Τύπου 1.
Εξωγήινος Πολιτισμός Τύπου 3 (ή τύπου Γ)
Εδώ κατατάσσονται εκείνοι που καταναλώνουν γαλαξιακή ενέργεια, εκμεταλλευόμενοι τις δυνάμεις ολόκληρου του γαλαξία τους.
Ο πολιτισμός Τύπου 3 ελέγχει την ενέργεια σε γαλαξιακό επίπεδο στο σύνολο του γαλαξία του και πιθανώς να έχει αποικίσει έναν ή περισσότερους γειτονικούς γαλαξίες. Ένας τέτοιος πολιτισμός έχει φτάσει σε επίπεδο να πειραματίζεται ενεργειακά ακόμη και με τις μαύρες τρύπες και τις σκουληκότρυπες. Μπορεί να πραγματοποιήσει ταξίδια στο χώρο και το χρόνο εντός του ιδίου σύμπαντος και έχει τη δυνατότητα να διαφύγει στο παρελθόν σε περίπτωση που στο σύμπαν του επέλθει θερμικός θάνατος. Παρομοίως, η ενέργεια που καταναλώνει είναι 10 δισεκατομμύρια φορές περισσότερη από την παραγόμενη ενέργεια ενός πολιτισμού Τύπου 2.
Το ερώτημα που τίθεται από όλες και όλους είναι:
Σε ποιο από τους παραπάνω τύπους ανήκει άραγε ο πλανήτης μας;
Η Γη και ο Ανθρώπινος Πολιτισμός είναι Τύπου 0. Δεν ανήκουμε, ακόμα, καθόλου στην κλίμακα Καρντάσεφ. Δεν παίρνουμε ενέργεια από τα αστέρια ή τους γαλαξίες, αλλά από νεκρά φυτά και πετρέλαιο.
Για τον ανθρώπινο πολιτισμό στη Γη ενδείξεις μετάβασης σε πολιτισμό Τύπου 1 από Τύπου 0 θεωρούνται η τιθάσευση της πυρηνικής ενέργειας, οι προσπάθειες παγκοσμιοποίησης στην οικονομία (Ευρωπαϊκή Ένωση), η γλώσσα, η κουλτούρα, το πολιτικό σύστημα, η διεπικοινωνία (ίντερνετ), οι επιτυχημένες προσπάθειες πρόγνωσης και πρόκλησης σεισμών, οι τεράστιες κατασκευές που προστατεύουν την ξηρά από την εισβολή της θάλασσας (Κάτω Χώρες) κλπ. Η περίοδος μετάβασης από ένα πολιτισμό Τύπου 0 σε Τύπου 1 θεωρείται η πιο κρίσιμη και πιο επικίνδυνη στην κλίμακα, καθώς ο πολιτισμός στο στάδιο αυτό δεν έχει αναπτύξει επαρκή συλλογική νοημοσύνη και η χρήση των νέων δυνάμεων μπορεί να αφανίσει εντελώς τον πολιτισμό αυτό, πριν την ολοκλήρωση της πλήρους μετάβασης (πυρηνικά, βιολογικά, γεωφυσικά όπλα μαζικής καταστροφής, ανεξέλεγκτη άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη, καταστροφή των φυσικών μηχανισμών προστασίας όπως η μαγνητόσφαιρα, το στρώμα του όζοντος κλπ.).
Σύμφωνα με τον Καρλ Σαγκάν, που επέκτεινε και βαθμονόμησε την κλίμακα Καρντάσεφ πριν τον τύπο 1, κατά την διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης (το έτος 1900) ήμασταν στο 0,58 ενώ το έτος το 2012 «προαχθήκαμε» στο 0,72.
Ωστόσο, μπορούμε να υπολογίσουμε πότε θα εξελιχθούμε σε πολιτισμό Τύπου 1: Μέσα στα επόμενα 100 – 200 χρόνια. Πολύ χονδρικές εκτιμήσεις αναφέρουν ότι θα εξελιχθούμε (αν εξελιχθούμε) στον Τύπο 2 σε μερικές χιλιάδες χρόνια (κατά την εκτίμηση του Φρήμαν Ντάυσον, γύρω στο έτος 11.200) και στον Τύπο 3 σε 100.000 έως 1 εκατομμύριο χρόνια. Μπορούμε ωστόσο να αισθανθούμε «προνομιούχοι» επειδή ζούμε στην πιο σημαντική αποχή της ιστορίας του ανθρώπινου είδους: τη μετάβαση από Τύπου 0 σε Τύπου 1.
Αυτή η μετάβαση είναι ίσως η πιο σημαντική που έχει γίνει ποτέ. Μερικοί άνθρωποι δεν την επιθυμούν. Φοβούνται αυτή τη μετάβαση γιατί θα είναι σε έναν πλανητικό πολιτισμό που θα είναι ανεκτικός σε πολλές κουλτούρες. Βρίσκονται μέσα σε ένα χάσμα. Φοβούνται γιατί γνωρίζουν ότι είναι μάρτυρες της γέννησης ενός καινούριου πλανητικού πολιτισμού. Έτσι, δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση με αυτό.
Αν μέσα στα επόμενα εκατό χρόνια δεν καταφέρουμε να έχουμε εξελιχθούμε από πολιτισμό Τύπου 0 σε πολιτισμό Τύπου 1, δεν θα καταφέρει να επιβιώσει το ανθρώπινο είδος. Το θέμα λοιπόν είναι αν θα μπορέσουμε να εξελιχθούμε όσο χρειάζεται για να μπούμε σε αυτή τη μετάβαση.
Όταν κοιτάζουμε στο διάστημα, δεν βρίσκουμε αποδείξεις πουθενά για πολιτισμούς Τύπου 1, 2 και 3. Κανένα στοιχείο ή οτιδήποτε άλλο. Τα μαθηματικά λένε ότι πρέπει να υπάρχουν στο γαλαξία χιλιάδες πολιτισμοί τύπου 1, 2 και 3. Δεν βλέπουμε όμως καμία απόδειξη. Και γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί η μετάβαση από Τύπου 0 σε Τύπου 1 είναι η πιο επικίνδυνη απ’ όλες.
Είναι ένας αγώνας ενάντια στον χρόνο. Από τη μία μεριά, έχουμε τις δυνάμεις της μετεξέλιξης και των πολλών πολιτισμών μπροστά στα μάτια μας. Από την άλλη πλευρά, έχουμε όπλα μαζικής καταστροφής όπως είναι η πυρηνική ενέργεια, που αποτελούν εμπόδια στο να φτάσουμε στον στόχο μας. Με άλλα λόγια, ίσως και άλλοι πολιτισμοί, πριν από εμάς, δεν τα κατάφεραν.
Αν μια μέρα έχουμε διαστημόπλοια που να μπορούμε να επισκεπτόμαστε άλλα αστρικά συστήματα, ίσως βρούμε πλανήτες που να μην έχουν ατμόσφαιρες ή που οι ατμόσφαιρες να είναι υπερβολικά ζεστές για να αντέξει εκεί ζωή και να μη έχουν κάνει τη μετάβαση από Τύπου 1 σε Τύπου 2.
Όποιος εξωγήινος πολιτισμός καταφέρει να εξελιχθεί σε Τύπο 2, θα είναι και αθάνατος. Τίποτα γνωστό στην επιστήμη δεν μπορεί να καταστρέψει έναν πολιτισμό Τύπου 2. Ακόμη και ένας υπερκαινοφανής αστέρας δεν μπορεί να τον καταστρέψει.
Αυτό θα συμβεί διότι ένας τέτοιος πολιτισμός θα είναι σε θέση είτε θα μετακινήσει ολόκληρο τον πλανήτη του είτε απλώς θα σταματήσει τις πυρηνικές φωτιές πριν γίνουν εκρήξεις. Μπορεί να έχει φτάσει στο σημείο να ελέγχουν την μοίρα ολόκληρου του γαλαξία. Επιπλέον, στον πολιτισμό Τύπου 3 θα μπορεί κάποιος να εξερευνά τον πλανήτη χωρίς να στέλνει τον Κάπτεν Κερκ με το «Έντερπράις» και να πηγαίνει από αστρικό σύστημα σε αστρικό σύστημα. Κάτι τέτοιο θα έπαιρνε εκατομμύρια χρόνια ώστε να εξερευνηθεί ολόκληρος ο Γαλαξίας. Θα μπορούσε να γίνει με ένα ρομπότ που θα το προσγείωνε σε έναν δορυφόρο. Εκεί θα υπήρχε ένα εργοστάσιο όπου θα έκανε εκατομμύρια αντίγραφα του ρομπότ, και θα έστελνε τα αντίγραφα σε άλλα αστέρια.
Έπειτα το καθένα από αυτά θα δημιουργούσε όπου βρισκόταν άλλο εργοστάσιο. Δηλαδή ξεκινώντας από ένα ρομπότ, θα είχαμε εκατομμύρια ρομπότ ώσπου θα σχηματιζόταν μία σφαίρα που θα αναπτυσσόταν με την ταχύτητα του φωτός και θα εμπεριείχε τρισεκατομμύρια από αυτά τα ρομπότ. Θα προσγειώνονταν τελικά σε ένα άστρο και απλώς θα περίμεναν μέχρι να εξελιχθεί ένας πολιτισμός από Τύπου 0 σε Τύπου 1.
Η σημερινή γενιά και τα εγγόνια μας είμαστε οι πιο σημαντικές γενιές που έχουν περπατήσει ποτέ στην επιφάνεια της Γης. Είμαστε οι γενιές που θα καθορίσουν αν θα κάνουμε τη μετάβαση από τον πολιτισμό Τύπου 0 σε πολιτισμό Τύπου 1 ή αν θα καταστρέψουμε τον εαυτό μας λόγω του εγωισμού μας.
………………
Τύπος 4 (επέκταση κλίμακας)
Ο Ζολτάν Γκαλαντάι έχει ορίσει μία θεωρητική επέκταση της κλίμακας, με πολιτισμό Τύπου 4 (που βρίσκεται εκτός των ορισμένων τύπων της κλίμακας Καρντάσεφ): είναι αυτός που μπορεί και ελέγχει την ενέργεια ολόκληρου του ορατού σύμπαντος και πιθανόν και της σκοτεινής ύλης. Πιθανώς να μπορεί να ταξιδέψει σε άλλα σύμπαντα ή να στείλει πληροφορία σε αυτά, ώστε να αναπτυχθεί πολιτισμός Τύπου 0, με προοπτική να εξελιχθεί σε πολιτισμό Τύπου 1. Ένας τέτοιος πολιτισμός προσεγγίζει ή και υπερβαίνει ακόμα και τα εξωτικά όρια της επιστημονικής φαντασίας, με βάση τις σημερινές μας επιστημονικές γνώσεις και ίσως να είναι αδύνατο να υπάρξει. Ο ίδιος ο Γκαλαντάι μάλιστα έχει συμφωνήσει ότι ένας τέτοιος πολιτισμός δεν θα ήταν ανιχνεύσιμος, καθώς οι πράξεις του δεν θα διέφεραν από τις ίδιες τις φυσικές διεργασίες.
Ο Μίτσιο Κάκου, στο βιβλίο του Parallel Worlds (Παράλληλοι Κόσμοι), έχει δώσει έναν εναλλακτικό ορισμό στον Τύπο 4, ονομάζοντας έτσι τον πολιτισμό που μπορεί να ελέγχει και μη γαλαξιακές πηγές ενέργειας, όπως την λεγόμενη σκοτεινή ενέργεια.
