Κι έτσι, μαζί με τον Νόμο 4823 της 3ης Αυγούστου 2021, γνωστό και ως «νόμο αξιολόγησης – καρμανιόλας των εκπαιδευτικών», μπήκε στην συζήτηση η «ανεστραμμένη τάξη». Για να είμαι περισσότερο ακριβής, με αφορμή τον συγκεκριμένο νόμο, κάτι άκουσε η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας για το θέμα αυτό. Το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό μοντέλο, διότι περί αυτού πρόκειται, αναφέρεται στον 4823 τρεις (3) φορές, όλες στο άρθρο 86. Πιο συγκεκριμένα δίνεται η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να αξιολογούν τους μαθητές τους σύμφωνα με την επίδοσή τους «στα διάφορα στάδια εφαρμογής του μοντέλου της ανεστραμμένης τάξης».
Τι είναι όμως αυτό το «νέο» μοντέλο;
Αυτό λοιπόν που η κα Κεραμέως αναφέρει ως «πυλώνα μεταρρύθμισης του Σχολείου» δεν είναι χτεσινό ούτε άγνωστο στους Εκπαιδευτικούς. Η κεντρική ιδέα της ανεστραμμένης τάξης είναι οι μαθητές να προετοιμάζονται στο σπίτι τους, πριν το μάθημα, παρακολουθώντας διαδραστικά βίντεο σχετικά με τη θεωρία του μαθήματος, ενώ μέσα στην τάξη, την ώρα του μαθήματος οι μαθητές αφοσιώνονται στο να λύνουν προβλήματα, να επεξεργάζονται δύσκολες έννοιες, να εκτελούν βιωματικές δραστηριότητες και να μαθαίνουν συνεργατικά. Σύμφωνα με τους πρωτοπόρους της μεθόδου, Bergmann & Sams (2012), η ανεστραμμένη τάξη δεν περιλαμβάνει μόνο τη δημιουργία και αποστολή εκπαιδευτικών βίντεο στους μαθητές αλλά εστιάζει στη βιωματική μάθηση που συμβαίνει μέσα στην τάξη.
Η ανεστραμμένη τάξη χωρίζεται στο στάδιο έξω από την τάξη και στο στάδιο μέσα στην τάξη. Το εκπαιδευτικό υλικό που προορίζεται και για τα δύο στάδια θα πρέπει να είναι προσεκτικά επιλεγμένο και κατάλληλα οργανωμένο ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του μαθήματος και όλων των μαθητών. Τα δύο στάδια ενώνονται με μια ψηφιακή πλατφόρμα μάθησης (LMS). Η ανεστραμμένη τάξη δίνει περισσότερο χρόνο για ενεργή συμμετοχή του μαθητή στην τάξη και περισσότερες ευκαιρίες για καλλιέργεια της κριτικής σκέψης μέσα στην τάξη. Θεωρείται αυτονόητο αλλά διευκρινίζουμε ότι τα βιντεομαθήματα και η ανεστραμμένη τάξη γενικότερα, σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν τον δάσκαλο. Αντίθετα, παρέχουν περισσότερο χρόνο προσωπικής επαφής δασκάλου – μαθητής και συνεργατικής διδασκαλίας.
Τι ακριβώς έκανε η κα Κεραμέως;
Κατά την προσφιλή της τακτική, πέταξε μία φωτοβολίδα, την έβαλε στον Νόμο χωρίς να προσδιορίσει ένα χρονοδιάγραμμα στοιχειώδους επιμόρφωσης. Επαφίεται στους ίδιους τους Εκπαιδευτικούς να αυτο-επιμορφωθούν, να αυτο-δημιουργήσουν, να αυτο-αξιολογηθούν και να αυτο-διορθωθούν. Για μια ακόμα φορά ο «πατριωτισμός» τους θα σώσει την παρτίδα, κάτι που έχει επαναληφθεί πολλές φορές στο παρελθόν. Άλλωστε δεν είναι μακριά η εποχή που οι Εκπαιδευτικοί μόνοι τους, ολομόναχοι, αναζήτησαν τι σημαίνει «τηλεδιάσκεψη» και «webex» και «zoom»…
Πολλοί εκπαιδευτικοί δεν περιμέναμε την Υπουργό να μας «ενημερώσει» ή να μας «κινητοποιήσει» ή, πολύ περισσότερο, να ασχοληθεί με την επιμόρφωσή μας. Ας ενημερωθεί λοιπόν ότι πολλοί από εμάς έχουμε ξεκινήσει προ πολλού να εφαρμόζουμε το συγκεκριμένο διδακτικό μοντέλο. Ύστερα από κάποια χρόνια δοκιμών, προσαρμόσαμε τις τεχνικές μας έτσι ώστε να είναι αποδεκτές, εύπεπτες και αποτελεσματικές για τα παιδιά.
Όσο κι αν ακούγεται απλό, δεν είναι. Ο εκπαιδευτικός έχει να αντιμετωπίσει πολλά και ποικίλα προβλήματα. Για παράδειγμα: τι πρέπει να περιλάβει σε κάθε video; Πόση πρέπει να είναι η χρονική διάρκειά του ώστε να μην «κουράσει» τα παιδιά; Πώς δημιουργείται (τεχνικά) ένα video; Κάθε πότε πρέπει να τροφοδοτούμε τα παιδιά με νέο υλικό;
Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα οι εκπαιδευτικοί είναι μόνοι τους. Μόνοι με το πάθος, την δημιουργικότητα και το ένστικτό τους. Αυτοί που η κα Κεραμέως αποκαλεί «οι εκπαιδευτικοί μας», αγγίζοντας τα όρια της ειρωνείας, αφήνονται στο έλεος της μοναξιάς τους και αποκλειστικά της μεταξύ τους συνεργασίας και αλληλεγγύης…
Κάποιοι (πολλοί) από εμάς, ξεκινήσαμε αθόρυβα και προσεκτικά την αναζήτηση λύσεων επικοινωνίας με τους μαθητές μας από την πρώτη ημέρα της πρώτης καραντίνας (Μάρτιος 2020). Μόνοι μας ανακαλύψαμε την λύση της ανεστραμμένης τάξης και της τηλε-εκπαίδευσης. Το Υπουργείο δεν ήταν πουθενά παρόν. Ήταν τότε που προετοίμαζε το πρώτο πολυνομοσχέδιο για την Παιδεία, τον μετέπειτα Νόμο 4692 όπου, μεταξύ άλλων, αύξανε το πλήθος των μαθητών ανά τμήμα από 22 παιδιά στα 27. Αναλογισθείτε το οξύμωρο: Σε συνθήκες πανδημίας και καραντίνας, το Υπουργείο νομοθετεί αντικοινωνικά και οι Εκπαιδευτικοί αναζητούν λύσεις στην πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνει ολόκληρη η Κοινωνία.
Είναι τόσο ρηξικέλευθο το μοντέλο της ανεστραμμένης τάξης;
Κάθε εκπαιδευτική καινοτομία απαιτεί πολύ χρόνο προκειμένου να αξιολογηθεί με αξιοπιστία. Η μικρή ηλικία της ανεστραμμένης τάξης δεν επιτρέπει την εξαγωγή βέβαιων συμπερασμάτων. Σίγουρα πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα πρόταση με τα όμορφα και τα άσχημά της. Σταχυολογώντας τα πορίσματα της διεθνούς εμπειρίας, μπορούμε να πούμε ότι τής αναγνωρίζουμε ως θετικά τα εξής:
- Οι μαθητές έχουν μεγαλύτερη ελευθερία στην επιλογή του χρόνου μελέτης,
- Η διδασκαλία γίνεται περισσότερο «μαθητοκεντρική»
- Το διδακτικό υλικό είναι προσβάσιμο πολλές φορές,
- Παρέχεται η δυνατότητα στους γονείς να παρακολουθούν το υλικό,
- Η εργασίες στην τάξη είναι περισσότερο αποτελεσματικές και ομαδικές.
Στα αρνητικά χαρακτηριστικά οφείλουμε να καταγράψουμε ότι:
- Μπορεί να δημιουργήσει ή να επιδεινώσει ένα ψηφιακό χάσμα ανάμεσα στα παιδιά,
- Βασίζεται στην προετοιμασία των παιδιών και την εμπιστοσύνη προς αυτά, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται πάντοτε,
- Επιβαρύνει σημαντικά τον χρόνο προετοιμασίας των Εκπαιδευτικών,
- Η γενίκευση αυτού του τρόπου διδασκαλίας θα αυξήσει τον χρόνο παραμονής των παιδιών μπροστά από μια οθόνη,
- Οι μαθητές με ειδικές ανάγκες μπορεί να χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη στο σπίτι – υποστήριξη που μπορεί να μην είναι πάντα διαθέσιμη.
Αναγνωρίζουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μία «καινοτομία υπό διερεύνηση». Μία καινοτομία που δεν είναι ούτε «τα πάντα» αλλά ούτε και «τίποτα». Εκείνο που επίσης αναγνωρίζουμε είναι ότι μία σοβαρή Πολιτεία όφειλε να προετοιμάσει προσεκτικά το έδαφος με επιμορφώσεις εκπαιδευτικών και με φροντίδα για παροχή ψηφιακού υλικού. Εννοείται ότι το Υπουργείο Παιδείας δεν σκέφτηκε καν ότι οι προϋποθέσεις αυτές είναι απαραίτητες ώστε να ξεκινήσει η προσπάθεια. Η ανάγκη άλλης μίας πομφόλυγας του «Νέου Σχολείου», που διατυμπάνισε η κα Κεραμέως και ο Κ. Μητσοτάκης, δεν επέτρεπε χρονική καθυστέρηση. Αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι από αυτήν την Υπουργό αλλά και από αυτήν την Κυβέρνηση δεν έχουμε να περιμένουμε κάτι αξιόλογο…
…………………..
Η προσωπική προσπάθεια
Ένα παράδειγμα είναι αυτό που ακολουθεί. Αφορά προσπάθεια του γράφοντα και αναφέρεται χωρίς ίχνος έπαρσης, αφού αποτελεί ένα μόνο δείγμα από τα χιλιάδες που πρόσφεραν συνάδελφοι σε όλη την Χώρα και όλες τις Εκπαιδευτικές βαθμίδες. Το video αναρτήθηκε –και δόθηκε στους μαθητές της Α΄ Γυμνασίου– στις 15 Μαρτίου, τέσσερις μόλις ημέρες μετά την καραντίνα της Τετάρτης 11 Μαρτίου. Μπορείτε να δείτε αυτήν την (πρωτόγονη) προσπάθεια εδώ.
Η αποδοχή από τα παιδιά υπήρξε τόσο συγκλονιστική που με υποχρέωσε να συνεχίσω την επόμενη σχολική χρονιά σε «μόνιμη» βάση. Το καλοκαίρι του 2020 προετοιμάστηκε μία σειρά από video και ένα παράδειγμα μπορείτε να δείτε εδώ με αντικείμενο την Φυσική της Α΄ Γυμνασίου.
Φυσικά και αυτή η προσπάθεια δεν διεκδικεί φυσικά «δάφνες» δημιουργικότητας ή τεχνικής αρτιότητας, αλλά αποδείχθηκε ότι κάτι ενδιαφέρον υπάρχει! Εκείνο που έχει σημασία ότι τα παιδιά το ευχαριστήθηκαν, διασκέδασαν με το «πρωτότυπο» της απόπειρας και έμαθαν. Η προσοχή μας είναι σταθερά εστιασμένη ΟΧΙ στο να «γεμίσουμε ένα άδειο τσουβάλι με περιεχόμενο», δηλαδή να φορτώσουμε το μυαλό των παιδιών με γνώσεις, αλλά να δείξουμε τον δρόμο της αναζήτησης.
Ακολούθησαν εργασίες που αφορούσαν την βιογραφία σπουδαίων επιστημόνων, την γενική περιγραφή φυσικών φαινομένων και την αξία των ανθρώπινων ανακαλύψεων. Η προσπάθεια συνεχίστηκε, και συνεχίζεται, με νέες αντίστοιχες «δημιουργίες».
Ελπίζουμε να μην μας συμβεί κάποια νέα καραντίνα ώστε να συνεχιστεί η διερευνητική προσπάθεια.
Το φοβάμαι περισσότερο επειδή ο ίδιος ο Πρωθυπουργός το απέκλεισε…